Διεπιστημονική Ομάδα Επικοινωνίας και Σχέσεων (ΔΟΕΣ)
Εργαστήριο «Εκπαιδευτικής Έρευνας και Γλωσσικών Εφαρμογών»
Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας Α.Π.Θ.
Επιστημονικά Υπεύθυνη
Ελένη Μπουτουλούση (αν. καθ. Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας)
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ στην Ημερίδα 5-6-2013
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ της Ημερίδας 5-6-2013
Αφίσα της Ημερίδας 5-6-2013
Διεπιστημονική Ομάδα Επικοινωνίας και Σχέσεων:
Βασικά στοιχεία ταυτότητας
Στόχος
Η Διεπιστημονική Ομάδα Επικοινωνίας και Σχέσεων (ΔΟΕΣ) εντάσσεται στο Εργαστήριο «Εκπαιδευτικής Έρευνας και Γλωσσικών Εφαρμογών» του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Οι ερευνητικές εργασίες και διεπιστημονικές συνεργασίες της ομάδας αφορούν την ανάλυση της (γλωσσικής) επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.
Για ποιον λόγο όμως οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις των επικοινωνιακών και κοινωνικών σχέσεων αποτελούν αντικείμενο ενός εργαστηρίου σε ένα Τμήμα Γλώσσας και Φιλολογίας; Τα Τμήματα Γλωσσών και Φιλολογιών υπηρετούν τις ανθρωπιστικές, κοινωνικές επιστήμες και τις πολιτισμικές σπουδές και έχουν ως στόχο να μελετήσουν τον άνθρωπο και να συμβάλουν στην πρόοδό του μέσα από τη μελέτη της γλώσσας του, του πολιτισμού του, των ποικίλων δραστηριοτήτων του.
Ο άνθρωπος δεν μπορεί όμως να υπάρξει ανεξάρτητα από τις επικοινωνιακές και κοινωνικές του σχέσεις. Όσα πράττει βρίσκονται μέσα σε σχέσεις με άλλους, επηρεάζονται από αυτές, αλλά και τις παράγουν. Η ικανότητα ανάλυσης, ερμηνείας και κατανόησης των επικοινωνιακών και κοινωνικών σχέσεων, όπως επίσης και η ικανότητα παρέμβασης με στόχο τη βελτίωσή τους είναι απαραίτητο εφόδιο για να ανταπεξέλθει κανείς στις δυσκολίες συνεργασίας και συνεννόησης που αντιμετωπίζει κατά τη δραστηριοποίησή του σε κάθε κοινωνικό (βλ. επαγγελματικό, φιλικό, οικογενειακό κ.ά.) χώρο. Οι φοιτητές/ήτριες και απόφοιτοι/ες ενός Τμήματος Γλώσσας και Φιλολογίας ανεξάρτητα από τον συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο στον οποίο θα εργαστούν (εκπαίδευση, μετάφραση, εκδόσεις, τουρισμός, επιχειρήσεις, έρευνα κ.ά.) χρειάζονται την επίγνωση γύρω από τις επικοινωνιακές και κοινωνικές σχέσεις που θα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του επαγγελματικού και κοινωνικού τους περιβάλλοντος.
Διεπιστημονικότητα
Οι παραπάνω στόχοι μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από διεπιστημονικές μελέτες των επικοινωνιακών και κοινωνικών σχέσεων. Οι επιστήμες που κρίνεται ότι είναι απαραίτητο να συνεργαστούν εξαρτώνται από τους εκάστοτε συγκεκριμένους στόχους και από τα εκάστοτε επικοινωνιακά και κοινωνικά συμφραζόμενα που θα μελετηθούν.
Ομάδα στήριξης για εκπαιδευτικούς
Η ΔΟΕΣ επικεντρώνεται αρχικά στην ανάλυση, κατανόηση και βελτίωση των επικοινωνιακών και κοινωνικών σχέσεων στο σχολείο και έχει ως κύριο στόχο να λειτουργήσει ως ομάδα στήριξης για εκπαιδευτικούς της γερμανικής ως ξένης γλώσσας . Στα συμφραζόμενα αυτά βασίζεται σε προσεγγίσεις της γλωσσολογίας, της ψυχολογίας, της παιδαγωγικής και της διδακτικής.
Η αφετηρία της ιδέας μιας ομάδας στήριξης βρίσκεται στην ανάγκη που πολύ συχνά διατυπώνεται από τους εκπαιδευτικούς να συζητούν τα συγκεκριμένα προβλήματα που έχουν στα εκάστοτε συμφραζόμενα του σχολείου ή των σχολείων, όπου εργάζονται. Στις επιμορφώσεις και στα επιστημονικά συνέδρια οι εκπαιδευτικοί διευρύνουν και επικαιροποιούν τις γνώσεις τους. Όμως, σύμφωνα με τις απόψεις τους, πολύ συχνά οι συνθήκες στο σχολείο ή οι τεταμένες σχέσεις στην τάξη ακυρώνουν τις προσπάθειές τους να κάνουν ένα ενδιαφέρον και εποικοδομητικό μάθημα βάσει των γνώσεων που έχουν και των δεξιοτήτων τους. Μια εκπαιδευτικός παρατηρεί:
Πίστευα ότι αυτά που είχα μάθει θα έσωζαν την κατάσταση. Χρησιμοποιούσα τον υπολογιστή και το internet στην τάξη, φρόντιζα να έχουμε πάντα ενδιαφέρον υλικό, κάναμε ομαδικές εργασίες, ακούγαμε πολλή μουσική. Ο Πέτρος σταματούσε τη μουσική, φώναζε και τσακωνόταν με τα κορίτσια που ήθελαν να χορέψουν, εγκατέλειπε τις ομαδικές εργασίες πετώντας τα τετράδια και έτσι κάθε προσπάθεια αποτύγχανε.
Η ομάδα βοηθά τους/τις εκπαιδευτικούς να αποκτήσουν επίγνωση όσων συμβαίνουν μέσα στην τάξη τους (παρατήρηση, περιγραφή, ανάλυση, ερμηνεία της γλωσσικής και μη γλωσσικής επικοινωνίας και καταγραφή σε ημερολόγιο) και τους/τις στηρίζει στον σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων παρεμβάσεων με στόχο τη βελτίωση των σχέσεων μέσα στην τάξη και του μαθήματος.
Μία από τις βασικές αρχές της προσέγγισης της «Αναστοχαστικής Πράξης», που αποτελεί την αφετηρία της ΔΟΕΣ (βλ. στη συνέχεια Αφετηρία), αφορά τον ρόλο του/της εκπαιδευτικού ως καταλύτη στην επίλυση προβλημάτων στην τάξη του. Η εύκολη παραπομπή των μαθητών/τριών σε πλαίσιο ψυχικής υγείας αφενός ενισχύει τον στιγματισμό και αποκλεισμό τους και αφετέρου αποδυναμώνει τον ρόλο των εκπαιδευτικών. Για τον λόγο αυτό θεωρούμε ότι η συνεργασία των εκπαιδευτικών με μια ομάδα στήριξης έξω από το σχολείο θα τους δώσει το σθένος και τα απαραίτητα εφόδια για να οργανώνουν παρεμβάσεις και να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά αρκετά από τα προβλήματα στην τάξη τους:
«Όταν το συζήτησα εδώ με ανακούφισε (…) αφού τα είπα στην ομάδα ξεφούσκωσε αυτό το πράγμα μέσα μου. Μου πρότειναν να παρατηρήσω σε πρώτη φάση αναλυτικά την συμπεριφορά του, για να καταλάβω τι τον φτάνει στο σημείο να αδιαφορεί, και να κρατώ ημερολόγιο καταγράφοντας τις αντιδράσεις του (…)» (ό.π.)
Στην επίγνωση και κατανόηση της επικοινωνίας στην τάξη και της συμμετοχής των εκπαιδευτικών σε αυτή συμβάλλει εκτός από το ημερολόγιο και μαγνητοφώνηση, απομαγνητοφώνηση και ανάλυση των συζητήσεων στην ομάδα στήριξης.
Αφετηρία
Ως προς την παραπάνω στόχευση, δηλ. μιας ομάδας στήριξης για εκπαιδευτικούς, η ΔΟΕΣ αποτελεί συνέχεια δύο πλαισίων εργασίας στα οποία η επιστημονικά υπεύθυνη είχε ενεργή συμμετοχή είτε α) ως ιδρυτικό μέλος και μέλος της ομάδας στήριξης είτε β) ως διδάσκουσα:
α) Το πρώτο πλαίσιο εργασίας αποτελεί η Ομάδα Αναστοχαστικής Πράξης (1996/97 - σήμερα). Στην Ομάδα Αναστοχαστικής Πράξης συνεργάζονται εκπαιδευτικοί από σχολεία της Θεσσαλονίκης, μέλη από το επιστημονικό προσωπικό του Α.Π.Θ. και την πρόληψη στην ψυχική υγεία του ΕΣΥ.
Στην πρώτη φάση λειτουργίας της ομάδας τα μέλη της είχαν συναντήσεις σε εβδομαδιαία βάση για την αντιμετώπιση προβλημάτων αποκλεισμού των μαθητών στις τάξεις των εκπαιδευτικών. Σε μια δεύτερη φάση κάποια από τα μέλη της ομάδας συνέχισαν τη συνεργασία για την επεξεργασία της μεθόδου και των θεωριών που είχαν αναπτυχθεί κατά τη λειτουργία της Ομάδας και για τη συγγραφή βιβλίου, στο οποίο παρουσιάζονται οι αρχές, οι μέθοδοι και παραδείγματα από τις εργασίες της Ομάδας. Πρόκειται για το βιβλίο:
Κωτσάκης, Δ. / Μουρελή, Ε. / Μπίμπου, Α. & Μπουτουλούση, Ε./ Αλεξανδρή, Χ. / Γκέσογλου, Ε. / Καραμανώλη, Κ./ Καρπούζα, Α. / Σπανοπούλου, Ε. (2010): Αναστοχαστική Πράξη. Ο αποκλεισμός στο σχολείο. Αθήνα: Νήσος.
Στην Τρίτη φάση, που διανύουμε τώρα, μέλη της Ομάδας Αναστοχαστικής Πράξης διοργανώνουν επιμορφωτικά σεμινάρια και παρεμβάσεις σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς και ψυχολόγους/ψυχοθεραπευτές.
β) Το δεύτερο πλαίσιο εργασίας αποτελούν σεμινάρια που προσφέρονται από την επιστημονικά υπεύθυνη της ΔΟΕΣ στο Μεταπτυχιακό και Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.
Πρόκειται για το μεταπτυχιακό σεμινάριο «Γλωσσολογία και Εκπαίδευση: Οι σχέσεις αποκλεισμού στο μάθημα της γερμανικής ως ξένης στο ελληνικό σχολείο Ι και ΙΙ» (ΕΕ 2012, ΧΕ 2012/13).
Σε προπτυχιακό επίπεδο διδάσκεται για το 4ο εξάμηνο το μάθημα κορμού: «Σημειωτική – Σημασιολογία – Πραγματολογία: Το παράδειγμα της (γλωσσικής) επικοινωνίας στο σχολείο».
Συνεργασίες
Η διεπιστημονικότητα εξασφαλίστηκε στα παραπάνω μαθήματα και στις συναντήσεις της ΔΟΕΣ όχι μόνο με τη μελέτη βιβλιογραφίας που διερευνά γλωσσολογικά, ψυχολογικά, παιδαγωγικά και διδακτικά ζητήματα αλλά και με τη συνεργασία και τη φυσική παρουσία (σε εθελοντική βάση) των παρακάτω συνεργατών από τους χώρους της εκπαίδευσης και της ψυχικής υγείας τις οποίες/τους οποίους ευχαριστώ θερμά:
- Μέλη της Ομάδας Αναστοχαστικής Πράξης:
Φρόσω Μουρελή (ψυχίατρος, ψυχοθεραπεύτρια)
Άννα Μπίμπου (ψυχολόγος)
Χρυσούλα Αλεξανδρή (εκπαιδευτικός)
Ελένη Σπανοπούλου (εκπαιδευτικός) - Ψυχική υγεία και εκπαίδευση
Συνεργασία στη ΔΟΕΣ
Αλεξάνδρα Αργυράκου (ψυχοθεραπεύτρια, ΤΕΕ Ειδικής Αγωγής)
Αικατερίνη Γερογιαννοπούλου (ψυχοθεραπεύτρια)
Γιάννα Κερκινοπούλου (σχολική σύμβουλος γερμανικής) - Συνεργασία στα σεμινάρια
Βιργινία Ιωαννίδου (κλινική ψυχολόγος)
Βάγια Μάρη (εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής)
Δημήτρης Μπάσογλου (ψυχοθεραπευτής, εκπαιδευτικός)
Νίκος Χατζούλης (εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής)
Ημερίδα
Περισσότερες πληροφορίες για τα περιεχόμενα και τις μεθόδους της ΔΟΕΣ προσεχώς στην υπό κατασκευή ιστοσελίδα της και στην Ημερίδα
με θέμα:
Επικοινωνιακές και κοινωνικές σχέσεις στο σχολείο: Διεπιστημονικές αναλύσεις και παρεμβάσεις μιας Ομάδας Στήριξης για εκπαιδευτικούς της Γερμανικής ως Ξένης Γλώσσας
την Τετάρτη, 5.6.2013, 15.00- 21.00, αιθ. 107, 1ος όροφος, Νέο Κτήριο της Φιλοσοφικής Σχολής.
Η Ημερίδα αυτή εξυπηρετεί τρεις στόχους:
- Να δώσει μια συνολική εικόνα για τις μέχρι τώρα εργασίες της Ομάδας.
- Να αναδείξει ζητήματα της ανάλυσης και αλλαγής των ανθρώπινων σχέσεων στα συμφραζόμενα του σχολείου.
- Να συγκεντρώσει απόψεις, προβλήματα, αιτήματα των εκπαιδευτικών για να μπορέσει να σχεδιάσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις μελλοντικές δράσεις της ως ομάδας στήριξης εκπαιδευτικών.
Επιστημονικά Υπεύθυνη
Ελένη Μπουτουλούση (αν. καθ. Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας)
